Het zekere voor het onzekere (januari 2010)

Wie wordt er dit jaar kampioen van de eredivisie? Heb ik volgend jaar nog wel dezelfde baan? En houdt mijn partner nog wel van me? Ons leven zit vol onzekerheden. Daardoor wordt het moeilijk om de juiste beslissingen te nemen. Vorig jaar hebben we LISS panelleden een aantal vragen gesteld over hoe zij met onzekerheden omgaan. Hieronder leest u een aantal onderzoeksresultaten.
 
Kansen 
In de economische risico-analyses is het gebruikelijk om aan te nemen dat mensen de kansen van alle uitkomsten van te voren precies weten. De economie ziet beslissingen dan als een kans-spel, waarbij we de verwachte uitkomst en het risico van te voren kunnen berekenen. U kunt het vergelijken met wedden op kop of munt. Daarmee hebt u gegarandeerd 50% kans op succes. In werkelijkheid kennen we meestal niet van te voren de echte statistische kansen van economische risico’s. Iedere financiële crisis is veroorzaakt door nieuwe risico’s die we niet voorzien hadden. Pas recentelijk zijn theorieën ontworpen die dat soort situaties met onbekende kansen kunnen behandelen. Wij doen onderzoek naar dat soort theorieën.

Loterij
In januari 2010 hebben we in het LISS panel een aantal vragen gesteld om te meten hoe mensen met onzekerheden omgaan. Bij de vragen konden respondenten kiezen voor een loterij met een onzekere kans op een prijs van 15 euro of voor een loterij met een gegeven kans op 15 euro winst. De onderzoekers konden op deze manier meten bij welke gegeven kans op winst mensen de onzekerheid voor lief nemen. Uit onderzoek blijkt dat mensen liever beslissingen nemen met gegeven kansen (kop of munt). Met andere woorden: in het algemeen houden we niet van onzekerheid.

Onderschatten of overschatten van het onbekende
Een ander interessant effect is dat mensen de neiging hebben om onzekere uitkomsten die niet erg waarschijnlijk zijn te overschatten. Dit verklaart onder andere het succes van loterijen: we denken dat we meer kans maken dan in werkelijkheid het geval is. Tegelijkertijd onderschatten de meeste mensen onzekere uitkomsten die juist wel erg waarschijnlijk zijn. 
Veel mensen schatten alle onbekende kansen van onzekere uitkomsten voor het gemak maar in de buurt van 50%, alsof het allemaal om 'kop of munt’ gaat. De onderzoekers noemen dit effect 'ongevoeligheid voor de waarschijnlijkheid van onbekende uitkomsten’. Uit het onderzoek blijkt dat mensen met grotere 'ongevoeligheid voor de waarschijnlijkheid van onbekende uitkomsten’ minder vaak in aandelen beleggen en ook minder vaak een eigen bedrijf hebben.