Waarderen van kunst (januari 2011)


‘Ja, dat zou mijn dochtertje van drie nog kunnen schilderen!’ Sommige kunstwerken zijn niet voor iedereen direct als kunst te herkennen. De plek waar ze hangen, de kunstenaar die het gemaakt heeft en het prijskaartje dat erbij hangt, bepalen voor veel mensen ook of iets kunst of kitsch is. 

In ons onderzoek wilden we achterhalen hoe mensen een oordeel vormen over kunst. In het bijzonder hebben we onderzocht wat de invloed is van de externe informatiebron bij de oordeelsvorming. Meer specifiek gingen we na wat het effect is van teksten die uitleg geven over een kunstwerk.
 
Kunst of kitsch?
Panelleden gaven hun mening over een collectie van in totaal twintig schilderijen, waarvan een deel amateurwerk was en een ander gedeelte professioneel werk. Mensen werden van tevoren in groepen ingedeeld. De ene groep kreeg een tekst waarop stond wie het kunstwerk had gemaakt. Bij sommige werken werd gezegd dat het gemaakt was door een amateur en bij andere dat een bekende kunstenaar het gemaakt had. Dit verschilde echter van respondent tot respondent. Bij de andere groep werd de betekenis van het werk uitgelegd. Bij het ene werk gebeurde dit aan de hand van artistieke vaktaal en de andere keer was het een simpele uitleg. Ook deze uitleg verschilde tussen respondenten.

Beoordelen van een kunstwerk
Mensen vonden het kunstwerk beter als zij gehoord hadden dat het door een beroemd kunstenaar was gemaakt of als er veel vaktermen in de uitleg stonden. Het maakte hierbij niet uit of het kunstwerk daadwerkelijk door een kunstenaar of amateur was gemaakt. 

Zoals verwacht, bepaalt de begeleidende informatie net zo goed of je een kunstwerk goed vindt of niet. Mensen leggen sterke verbanden tussen kunstwerken en de verschillende elementen die voorkomen in de manier waarop ze gepresenteerd worden. Als mensen die elementen vervolgens zien bij nog onbekende werken, denkt men sneller dat het om een ‘echt’ kunstwerk gaat.
  
Kijken naar kunst kun je leren
Het effect van reputatie en uitleg wordt sterker naarmate iemand zich verdiept in kunst. Dat is begrijpelijk. Hoe meer kunst je ziet, des te meer herken je de signalen die je vertellen dat het om kunst gaat. Deze vertrouwdheid kan dan op haar beurt worden toegepast in verdere ervaringen. Eigenlijk vertelt dit onderzoek dat iemands waardering van kunst te maken heeft met hoe diegene vroeger naar kunst heeft leren kijken.

 

Geschreven door Koen van Eijck en Michaël Berghman