Sinds de uitbraak van het coronavirus is er in het LISS panel al veel informatie verzameld over de gevolgen van het virus voor de Nederlandse samenleving. In het najaar van 2020 lanceerde het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) de CoronaMelder app. Het doel van deze app is om mensen die langere tijd in de buurt zijn geweest van iemand die besmet is met het coronavirus te waarschuwen en te adviseren.
Anderhalve week na de landelijke lancering van de app werd hierover een eerste vragenlijst in het LISS panel afgenomen. De respons was hoog: 91% van de uitgenodigde panelleden deed mee, ook al had de vragenlijst maar een doorlooptijd van twee weken. Het onderzoek (vier metingen) naar het gebruik en de opvattingen over de CoronaMelder in het LISS panel wordt uitgevoerd door o.a. Dr. Nynke van der Laan van Tilburg University. De resultaten van de eerste meting over de CoronaMelder zijn ook meegenomen in een brief van VWS aan de Tweede Kamer* van 12 januari jl. Hieronder leest u de onderzoeksresultaten naar aanleiding van de eerste meting.
Bekendheid met de CoronaMelder app en gebruik van de app
Bijna negen van de tien mensen (88,7%) is bekend met de CoronaMelder app en 27,2% gaf aan de CoronaMelder op dat moment (19 oktober-1 november) te gebruiken. Van degenen die de app nog niet gebruikten, gaf 18% aan het wel van plan te zijn in de komende twee maanden, 24,5% was neutraal hierin, en bijna zes van de tien mensen (57,5%) gaf aan niet van plan te zijn de app te gaan gebruiken.
Gebruikers van de app schatten hun risico op een besmetting met het coronavirus hoger in, vinden het erger om besmet te raken of anderen te besmetten, dan mensen die de CoronaMelder niet gebruiken. Ook hebben gebruikers over het algemeen meer vertrouwen in de overheidsaanpak tegen het coronavirus en hebben ze de intentie om zich meer te houden aan de andere maatregelen.
Respondenten maken een redelijk juiste inschatting (een kleine overschatting) van het aandeel van de Nederlandse bevolking dat de CoronaMelder gebruikt: de meeste respondenten (37,6%) dachten dat tussen de 26% en 50% van de bevolking de CoronaMelder gebruikt, gevolgd door de categorie van 11% tot 25% (32,1%). Interessant genoeg zijn daarnaast relatief weinig mensen het eens met de uitspraak dat veel mensen in hun directe omgeving de CoronaMelder gebruiken (15,4%). Op deze uitspraak heeft bijna de helft (44,7%) ‘neutraal’ geantwoord, wat verklaard zou kunnen worden door het feit dat men het niet van anderen weet. Of iemand de CoronaMelder heeft geïnstalleerd op de telefoon kun je alleen te weten komen door erover te praten. Het is niet zo duidelijk als bijvoorbeeld het dragen van een mondkapje.
Verwachte bijdrage aan de bestrijding van het coronavirus
Over het algemeen staan de respondenten gematigd positief tegenover de verwachte bijdrage van de CoronaMelder aan de bestrijding van het coronavirus. Ongeveer de helft is van mening dat de CoronaMelder effectief bijdraagt aan de bestrijding van het coronavirus (53,4%) en het beschermen van kwetsbare mensen (48,8%). Deze percentages liggen aanzienlijk hoger bij gebruikers (92,3% en 77,8%), in vergelijking tot niet-gebruikers (38,6% en 37,9%). Wel denkt men over het algemeen dat een (zeer) algemeen gebruik nodig is om bij te dragen aan het tegengaan van de verspreiding van het coronavirus. De meesten (28,2%) gaven aan dat 76% tot 90% van de Nederlandse bevolking de CoronaMelder moet gebruiken om het effectief te laten zijn. In totaal dacht 65,1% van de respondenten dat meer dan 50% van de Nederlandse bevolking de CoronaMelder app hiervoor moet gebruiken. Gevoelens van schijnveiligheid en risicocompenserend gedrag lijken geen belangrijke rol te spelen. De overgrote meerderheid (93,9%) gelooft niet dat de andere maatregelen niet meer in acht hoeven te worden genomen wanneer men de CoronaMelder geïnstalleerd heeft.
Uitgangspunten CoronaMelder: Privacy by design en vrijwillig gebruik
Een van de uitgangspunten bij de ontwikkeling van de CoronaMelder was dat er zo weinig mogelijk persoonlijke gegevens worden verzameld en gebruikt (het privacy-by-design-principe). Het onderzoek laat zien dat meer dan de helft van de gebruikers denkt dat de CoronaMelder de locatie van de gebruiker bijhoudt (57,6%), terwijl zelfs zeven op de tien van de niet-gebruikers (71,6%) dit denkt. Een soortgelijk patroon is te zien wanneer het gaat om het bijhouden van de naam of persoonsgegevens van de gebruiker, waarbij drie op de tien gebruikers (29,8%) (onterecht) denkt dat dit het geval is, en ook meer dan de helft (54,5%) van de niet-gebruikers.
Een ander uitgangspunt bij de ontwikkeling van de CoronaMelder was dat gebruik volledig vrijwillig moet zijn. Niemand mag je verplichten om de app te gebruiken. Een opvallende bevinding was dat bijna tweederde van de gebruikers (62,7%) aangaf het eens te zijn met de uitspraak dat ze zich verplicht voelden de CoronaMelder te gebruiken. Van de mensen die de CoronaMelder niet gebruiken voelt slechts 12,2% zich verplicht om deze te gebruiken. Een mogelijke verklaring is dat men het gebruiken van de CoronaMelder voelt als een maatschappelijke verplichting.
Opvolging adviezen in de melding
Het doel van de CoronaMelder is dat mensen eerder weten of ze mogelijk besmet zijn en daardoor eerder in quarantaine gaan en zich laten testen. In (hypothetisch) geval van klachten geeft 90,7% van de gebruikers aan dat ze na een melding in de app zouden gaan bellen voor een afspraak voor de coronatest, 93,2% geeft aan thuis te blijven zolang als wordt geadviseerd, 94,7% geeft aan geen bezoek te ontvangen na een melding. Of men zich in de praktijk ook echt hieraan houdt, is nog een vraag. Een groot percentage ziet namelijk nadelen in het opvolgen van de adviezen: zo vindt iets minder dan eenderde van de respondenten (30,9%) het een nadeel om thuis te blijven na een melding, en een kwart (25,8%) ervaart het als een nadeel dat men geen bezoek mag ontvangen na een melding. Een overgroot deel (97,5%) van de gebruikers van de CoronaMelder gaf aan de GGD-sleutel door te gaan geven als men bericht krijgt positief getest te zijn op het coronavirus. (Aan de hand van deze sleutel kan er een melding met de app gestuurd worden naar andere apparaten die een kwartier of langer bij jou in buurt waren.) Voor de effectiviteit van de CoronaMelder is het wel van belang dat deze intentie omgezet wordt in daadwerkelijk gedrag.
Enkele andere resultaten naar aanleiding van de eerste meting
- Jongvolwassenen (17 tot 24 jaar) gebruiken de app minder vaak (20,2% gebruikers), het meeste werd de app gebruikt in de leeftijdsgroep 55 tot 64 jaar (32,4% gebruikers).
- Ook mensen met basisschool (13,6% gebruikers) of vmbo (23,4% gebruikers) als hoogste opleidingsniveau gebruiken de app naar verhouding minder, de overheid wil daarom in de communicatie meer aandacht besteden aan deze doelgroepen en aan de jongvolwassenen.
Vervolg
In december was de tweede meting over de CoronaMelder voor dezelfde groep LISS panelleden als die is uitgenodigd voor de eerste meting. De resultaten hiervan zijn niet nog meegenomen in bovenstaande. De derde meting is medio januari en de vierde en laatste meting zal in maart van dit jaar zijn.
(* Helaas is in de Kamerbrief iets misgegaan met de paginanummer, maar het LISS panel wordt op pagina 40/41 genoemd. Door te zoeken op LISS panel komt u op de juiste pagina terecht.)
Bron: De tekst uit dit nieuwsbericht voor de LISS panelleden is overgenomen uit het persbericht van Tilburg University naar aanleiding van dit onderzoek (maar hier en daar aangepast).
