Sinds de start van het LISS panel (november 2007) hebben meer dan 5000 personen data van het panel gebruikt voor onderzoek en het maken van beleid. Het kan zijn dat iemand de data voor maar één onderzoek gebruikt of juist voor meerdere onderzoeken over meerdere jaren.
Type gebruikers
In de eerste categorie vallen bijvoorbeeld studenten die een Master’s of Bachelor’s thesis moeten schrijven, en die door hun begeleider worden gewezen op het bestaan van de LISS data. Voor deze personen is het vaak mooi dat ze data van het LISS panel kunnen gebruiken, want dan hoeven ze zelf geen data te verzamelen, of zelf op zoek te gaan naar geschikte data. En eerlijk is eerlijk, het gaat dan niet zo zeer om specifiek LISS data, maar gewoon om een mooie dataset zodat ze kunnen bewijzen dat ze de Master’s of Bachelor’s titel waardig zijn, door een goede, degelijke thesis te schrijven waarin ze kunnen laten zien wat ze hebben geleerd in al die jaren onderwijs. Iets anders ligt het voor Ph.D. studenten die een proefschrift schrijven om zo een doctor’s titel te behalen, en daarvoor gebruik maken van de data. Ook zij kunnen dit doen met een bestaande dataset, maar vaak ook bedenken zij zelf een vragenlijst over een onderwerp waarin ze interesse hebben en waar hun proefschrift over gaat, en gebruiken die data dan daarvoor.
De hoofdmoot van de gebruikers valt in een tweede categorie: wetenschappers uit binnen- en buitenland die de data gebruiken voor wetenschappelijk onderzoek. De interesse kan bijvoorbeeld liggen op het gebied van de financiële situatie van huishoudens; gezondheid; politiek; normen en waarden; of cybercriminaliteit. Zij werken meestal op een universiteit en geven onderwijs aan studenten. Daarnaast doen zij dan onderzoek op hun vakgebied met als doel deze kennis weer te gebruiken bij hun onderwijs, maar ook met als doel te publiceren in wetenschappelijke tijdschriften. Binnen deze tweede categorie vallen ook beleidsmakers. Is er een beleidsvraagstuk en wil men weten hoe Nederlanders hierover denken, dan kunnen ze hiervoor LISS data gebruiken. Ook zij laten vaak hun vragenlijst in het LISS panel afnemen zodat ze precies dat kunnen vragen wat ze willen weten.
Gebruik van de data
De data uit het LISS panel kan voor wetenschappelijk, maatschappelijk en beleidsrelevant onderzoek gratis worden gebruikt, na het invullen van een verklaring dat men de data niet zal gebruiken voor commerciële doeleinden. Een verklaring wordt altijd door ons beoordeeld voordat we toegang geven tot de data. Toegang krijgen gebeurt door middel van een gebruikersnaam en wachtwoord.
Zelf data verzamelen of bestaande data gebruiken
Inmiddels zijn er ongeveer 250 studies in het LISS panel afgenomen sinds de start van het panel. Binnen zo’n studie kan de vragenlijst ook meerdere keren zijn afgenomen, bijvoorbeeld een maand, een halfjaar of een jaar later. De vragenlijsten uit deze studies zijn in opdracht van de wetenschapper/opdrachtgever aan de panelleden voorgelegd. De dataset wordt dan aan het eind van het veldwerk opgeleverd aan deze wetenschapper, die een halfjaar het ‘alleenrecht’ heeft over deze dataset. De reden hiervoor is, dat de wetenschapper zo een goede voorsprong opbouwt op eventuele collega’s die op hetzelfde vakgebied werken en ook de dataset willen gebruiken en willen publiceren. Van wetenschappers wordt namelijk verwacht dat ze publiceren en heb je een goed idee voor een onderzoek, dan wil je ook graag de eerste zijn die hierover publiceert, natuurlijk. Na dit halfjaar wordt de dataset ook vrijgegeven voor andere onderzoekers die hier dan toegang toe kunnen krijgen na het invullen van de verklaring.
Maar niet iedereen laat een vragenlijst afnemen in het LISS panel. Het kan ook zijn dat de data die we beschikbaar stellen al voldoende is om onderzoek mee te doen. Onderzoekers kunnen dan via het LISS Data Archief zelf een dataset maken door data uit verschillende studies met elkaar te combineren.
Kernvragenlijsten
Omdat veel onderzoekers graag het antwoord willen weten op een aantal bepaalde vragen, zijn deze vragen gebundeld in acht ‘kernvragenlijsten’. Deze kernvragenlijsten worden jaarlijks aan alle panelleden voorgelegd en hebben een thema. De maand waarin zo’n vragenlijst wordt afgenomen, is ook elk jaar hetzelfde, juist om data uit verschillende jaren goed met elkaar te kunnen vergelijken. Dit jaar worden deze kernvragenlijsten voor de veertiende keer aan het panel voorgelegd. Het gaat om:
1. Gezondheid
2. Normen en waarden/politiek
3. Religie en etniciteit
4. Maatschappelijke integratie en vrije tijd/vrijetijdsbesteding
5. Familie en huishouden
6. Opleiding en werk
7. Persoonlijke eigenschappen
8. Economische situatie en huisvesting
Het voordeel van deze vragenlijsten is dat panelleden niet telkens dezelfde vragen krijgen om te beantwoorden, en dat de data al elk jaar voor de onderzoekers wordt verzameld zonder dat ze er zelf naar hoeven te vragen. Juist ook door deze kernvragenlijsten kunnen onderzoekers over een periode van veertien jaar zien wat er veranderd is in het dagelijkse leven van de Nederlandse bevolking, in alle lagen. Het LISS panel is namelijk een juiste afspiegeling van de Nederlandstalige bevolking. En dat maakt het LISS panel uniek.
