Veel mensen in ons land hebben zorgen over migratie. Die zorgen komen vooral voort uit de angst dat migratie negatieve gevolgen heeft voor de woningmarkt, veiligheid en de Nederlandse identiteit. Mensen die negatiever denken over migratie vinden ook vaker dat het niet goed gaat met de samenleving en de politiek, en hebben de overtuiging dat ze niet meetellen. Dat blijkt uit het zojuist verschenen onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) naar opvattingen over migratie, nationale identiteit, samenleving en politiek.
Er zijn niet alleen voor- of tegenstanders van migratie
Afgaande op het publieke en politieke debat kan de indruk ontstaan dat Nederlanders voor óf tegen migratie zijn. Uit dit onderzoek blijkt iets anders. Er is niet alleen een groep voor- en tegenstanders, maar ook een brede middengroep die zowel de voor- als nadelen van migratie benoemt. Zij maken zich zorgen over de omvang van de migratie, maar vinden ook dat er ruimte moet zijn voor bepaalde groepen migranten, bijvoorbeeld voor mensen die vluchten voor oorlog of geweld en voor arbeidsmigranten die gaan werken in beroepen waar een groot tekort aan is.
Uit het onderzoek blijkt verder dat er grote verschillen zijn naar opleiding. Zo zijn mensen met een basisschool of vmbo-diploma veel negatiever over migratie dan mensen met een hbo- of wo-opleiding. Mensen met een praktische opleiding stellen bijvoorbeeld strengere eisen om als Nederlander te worden gezien, zoals het hebben van Nederlandse voorouders en meedoen met Nederlandse tradities en gebruiken.
Verder kijken dan alleen ‘grip’ op migratie krijgen
Dit onderzoek wijst erop dat de oplossing voor zorgen over migratie niet alleen gezocht moet worden in het migratiebeleid. Zorgen over migratie hangen namelijk samen met zorgen over de politiek en met somberheid over de samenleving. En met het gevoel dat mensen hebben dat andere groepen worden voorgetrokken, dat zij niet volwaardig meetellen en zich niet ‘thuis’ voelen in eigen land. Om zorgen over migratie weg te nemen is het dan ook belangrijk om niet alleen migratiebeleid te voeren, maar om ook aandacht te hebben voor de onderliggende zorgen van mensen, zoals het woningtekort en het geringe vertrouwen in de politiek.
Verhit migratiedebat
Op dit moment is het migratiedebat verhit. Dit onderzoek geeft inzicht waarom dat zo is: het gaat niet alleen over de mening van mensen over migratie, maar ook over opvattingen wie mensen als Nederlander zien, hoe mensen tegen de Nederlandse samenleving aankijken en of zich door de politiek vertegenwoordigd voelen. Het lijkt erop dat voor- en tegenstanders steeds meer tegenover elkaar staan en niet meer openstaan voor elkaars argumenten en denkbeelden.
Migratie en het debat daarover zijn daarmee voorbeelden van wat affectieve polarisatie wordt genoemd: mensen houden sterk vast aan hun eigen mening en hebben een afkeer van degenen die anders denken. Hierdoor kan er geen goede discussie worden gevoerd over het migratiebeleid. Migratie heeft zowel positieve als negatieve gevolgen, en zo denken veel mensen in de samenleving erover. Bij een goede benadering van het migratievraagstuk hoort een haalbare voorstelling van de invloed van het migratiebeleid. Als door het beleid gestelde hoge verwachtingen uiteindelijk loze beloftes blijken te zijn, kan dit tot meer gebrek aan vertrouwen en zelfs tot cynisme richting de politiek leiden.
Bron: nieuwsbericht SCP, 1 april 2025, Mening over migratie hangt samen met somberheid over samenleving. Nog meer weten? Bekijk dan de SCP publicatie over dit onderwerp.
Voor dit onderzoek zijn onder andere ook LISS data gebruikt: In november 2022 is in het LISS panel de vragenlijst ‘Nederland en Europa’ afgenomen. De vragenlijst is voorgelegd aan 5134 panelleden, en 3696 vulden de vragenlijst helemaal in (responspercentage 72%).
