Elk jaar krijgt u tussen december en februari de vragenlijst 'Normen en Waarden' . Deze vragenlijst is in drieën gesplitst, en elke maand krijgt u een ander deel. Met name deel 3 waarin wordt gevraagd naar de (traditionele) rol van man en vrouw en de (tradionele) rol van vader en moeder zorgt elke keer weer voor nogal wat ophef. De vragen worden namelijk gesteld vanuit min of meer traditionele patronen.

U krijgt uitspraken als:

• Een kind dat nog niet naar school gaat zal er waarschijnlijk onder lijden als zijn of haar moeder werkt.  
• Al met al lijdt het gezinsleven er onder als de vrouw een volledige baan heeft.
• De man moet het geld verdienen, de vrouw moet voor het huishouden en het gezin zorgen.     
• Mannen zouden een groter deel van het huishoudelijk werk moeten doen dan nu het geval is.     
• Mannen zouden meer moeten doen aan de verzorging van de kinderen dan nu het geval is.
• Een vrouw is geschikter om kleine kinderen op te voeden dan een man.     
• Voor een meisje is het niet zo belangrijk als voor een jongen om een goede schoolopleiding te krijgen.     
• Jongens kun je in het algemeen vrijer opvoeden dan meisjes.     
   

Waarom dan toch die vragen op deze manier gesteld? Veel panelleden vinden de uitspraken uit het stenen tijdperk, uit de jaren vijftig, ouderwets en achterhaald. Maar met de antwoorden van deze vragenlijst kun je goed zien hoe anders Nederlanders zijn gaan denken over normen en waarden over de tijd, juist omdat je de vragen op dezelfde manier stelt. 

Veel van de uitspraken komen uit de Netherlands Kinship Panel Study (NKPS), de Nederlandse deelnemer aan het internationale Generations & Gender Programma. De antwoordschalen (helemaal oneens tot helemaal eens en beslist niet tot beslist wel) meten de mate van 'traditioneelheid' van de mening die mensen hebben over allerlei samenlevingsvormen en over de verdeling van taken binnen een gezin.  De NKPS liep van 2002 tot 2014. Bij de start van het LISS panel in 2007 zijn er uit allerlei lopende studies met diverse thema's vragen gehaald die vaak door onderzoekers worden gesteld. Deze vragen zijn weer samengebracht in een aantal 'kernvragenlijsten'* die jaarlijks in het LISS panel aan alle panelleden wordt voorgelegd. Op die manier krijgen panelleden niet te vaak dezelfde vragen, maar kunnen onderzoekers de antwoorden op die vragen halen uit een database en koppelen aan hun eigen dataset met daarin de antwoorden op hun eigen vragenlijst met andere--unieke--vragen.

Het gezinsleven geeft altijd een goed beeld van maatschappelijke veranderingen. Door de jaren heen zijn onze levens totaal anders geworden dan die van de generaties voor ons. Jong volwassenen hebben nu meer mogelijkheden, maar er is ook meer druk om werk, gezinsleven en sociaal leven te combineren. Steeds minder jongeren volgen de 'traditionele manier' van leven (huisje, boompje, beestje). In 1985 bijvoorbeeld volgde ongeveer 50% van de dertigers dit traditionele levenspad, maar twintig jaar later was dat nog maar bij 25% van deze groep het geval.

Bij de vragenlijst over 'Normen en Waarden' zie je ook een duidelijke verschuiving in wie het eens is met onder andere de bovenstaande uitspraken. Beleidsmakers en onderzoekers hebben dus veel aan uw antwoorden, alleen door hiervan te leren kunnen ze meegaan in de veranderingen die bij elke generatie horen en kunnen ze daarop inspelen.

* Kernvragenlijsten in het LISS panel hebben de volgende thema's: gezondheid, normen en waarden, geloof en etniciteit, vrijetijdsbesteding, famile en huishouden, werk en scholing, persoonlijkheid, economische situatie: bezittingen, inkomen en huisvesting.