Terwijl vrijheid als steeds minder vanzelfsprekend wordt gezien, blijven de zorgen over oorlog toenemen. Dat blijkt uit het Nationaal Vrijheidsonderzoek (NVO) 2024, een jaarlijks terugkerend onderzoek naar het draagvlak voor herdenken en vieren in Nederland.

Tegen deze achtergrond blijft het draagvlak voor herdenken en vieren hoog. Net als voorgaande jaren geeft een groot deel van de Nederlandse bevolking aan de Nationale Herdenking en Bevrijdingsdag (heel) belangrijk te vinden (respectievelijk 83% en 75%). Dit vertaalt zich ook in de deelname aan beide dagen. Op 5 mei heeft een aanzienlijke groep Bevrijdingsdag op radio, tv of online gevolgd (41%) of er met anderen over gesproken (38%). Deelname aan een herdenkingsbijeenkomst lijkt langzaam weer terug te groeien naar het niveau van voor de coronajaren.

Kennis over de Tweede Wereldoorlog
Voor het eerst is in het NVO ook gevraagd naar het belang van onderwijs in het overbrengen van basiskennis over de Tweede Wereldoorlog. Bijna zeven op de tien ondervraagden is het eens of zeer eens met de uitspraak ‘Om te kunnen herdenken is basiskennis over de Holocaust en de Tweede Wereldoorlog noodzakelijk’. Dat het Nationaal Comité educatief materiaal aanbiedt over de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust wordt dan ook door 73% van de ondervraagden (heel) belangrijk gevonden. Ook vindt een ruime meerderheid het van groot belang dat er onderwijs over burgerschap, rechtsstaat en democratie wordt aangeboden.

Zorgen over oorlog
Oorlog is het thema waar men zich het meest zorgen over maakt, en die zorgen nemen flink toe (van 38% in 2022 naar 56% dit jaar). Bijna zeven op de tien mensen ervaart momenteel dat oorlog en aanslagen een rol spelen in hun leven. De voortdurende oorlog in Oekraïne en de oorlog in Gaza zullen waarschijnlijk aan deze ervaring bijdragen. Onderwerpen als besmettelijke ziektes en klimaatverandering lijken als minder prangend te worden ervaren dan bij de laatste meting in 2022 (respectievelijk van 27% naar 12% en van 43% naar 37%). Klimaatverandering blijft ondanks deze daling nog steeds één van de meer zorgwekkende thema’s voor veel mensen.

Beleving van vrijheid
De toegenomen angst voor oorlog heeft mogelijk ook effect op de mate van vrijheid die men ervaart. Voor bijna twee derde van de mensen is vrijheid steeds minder vanzelfsprekend. Aan de ondervraagden is ook de uitspraak voorgelegd ‘Mijn gevoel van vrijheid is de afgelopen vijf jaar toegenomen’. Hoewel het aandeel mensen dat aangaf het hiermee eens te zijn vorig jaar nog 20% was, heeft dit jaar slechts 13% hier bevestigend op geantwoord—dit is bijna net zo laag als het percentage tijdens de coronapandemie, begin 2022 (11%). Het overgrote deel van de mensen ervaart dus dat hun vrijheid is afgenomen over de afgelopen vijf jaar. Jongeren hebben wel een stuk vaker (23%) het gevoel dat hun vrijheid is toegenomen dan alle andere leeftijdsgroepen.

Over het Nationaal Vrijheidsonderzoek
Het Nationaal Vrijheidsonderzoek (NVO) is een langlopend monitoringsonderzoek dat sinds 2001 jaarlijks wordt uitgevoerd in opdracht van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Vanaf 2020 wordt voor de meting gebruik gemaakt van het LISS panel. In 2024 hebben ruim 1100 personen aan het onderzoek meegedaan. Zij vormen een representatieve afspiegeling van de Nederlandse bevolking van 16 jaar en ouder. Het onderzoek is uitgevoerd door middel van een online enquête. De data zijn verzameld in februari 2024.

Bron: website van het Nationaal Comité 4 en 5 mei, 23 april 2024.

Download hier de factsheet van het onderzoek. Download hier het uitgebreide rapport over het NVO 2024.