Mensen die zich niet hebben laten vaccineren tegen corona, hadden voor het begin van de vaccinatiecampagne veel minder vertrouwen in overheidsinstanties dan mensen die zich wel lieten vaccineren. Maar ongevaccineerden en ongevaccineerden die nog twijfelen hebben zeker niet allemaal dezelfde gedachten en meningen over corona en vaccinaties.

Dat blijkt uit een onderzoek in het LISS panel in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Aan het onderzoek, dat in november-december 2021 is uitgevoerd en waarvoor 6274 LISS panelleden waren uitgenodigd, hebben 4610 panelleden (80,1%) meegedaan. Verder zijn data van dezelfde panelleden gebruikt uit eerder onderzoek naar de gezondheid (november 2020) en naar normen en waarden (december 2020).

Vertrouwen in de overheid
Uit het onderzoek blijkt dat van de volwassenen die zich in december 2021 nog niet hadden laten vaccineren en dat ook niet van plan waren, minder dan 50% vóór de start van de vaccinaties redelijk tot zeer veel vertrouwen had in de gezondheidszorg (49%), de wetenschap (46%), het onderwijs (45%), en het rechtstelsel (28%). Onder gevaccineerden was dit vertrouwen veel hoger: respectievelijk 85% (gezondheidszorg), 83% (wetenschap), 77% (onderwijs) en 66% (rechtstelsel). Van de ongevaccineerden had slechts 17% vóór de start van de vaccinaties, redelijk tot veel vertrouwen in de Nederlandse regering tegen 59% van de gevaccineerden. Ongevaccineerden die nog twijfelen nemen op alle vlakken een soort middenpositie in tussen de twee bovenstaande groepen.

Andere verschillen
Het onderzoek laat verder zien dat ongevaccineerden die niet van plan waren zich te laten vaccineren vóór de start van de vaccinaties op heel veel vlakken verschilden van mensen die zich wel lieten vaccineren. Zo had de eerste groep een lagere sociaal-economische status dan de tweede, kampten zij vaker met psychische klachten (33% tegenover 17%), ondervonden zij vaker hinder in het uitvoeren van werk of studie door fysieke of emotionele problemen (32% tegenover 20%) en waren zij minder vaak zeer geïnteresseerd in het nieuws (23% tegenover 51%). Verder kennen zij minder mensen uit hun eigen omgeving die heel ziek zijn geworden (9% tegenover19%). Wat de vaccinaties betreft, zijn zij onder meer vaker bang voor de bijwerkingen (76% tegenover23%) en vinden zij vaccinatie een risico voor hun lichamelijke gezondheid (27% tegenover 13%).

Er zijn geen aanwijzingen dat mensen met bestaande long- en hartproblemen zich vaker hebben laten vaccineren dan anderen, terwijl zij wel een groter risico lopen als zij met corona besmet raken.

Redenen om wel of niet te laten vaccineren
In welke mate gedachten en meningen een rol hebben gespeeld om zich wel of niet te vaccineren is ook onderzocht. Omdat de vraagstellingen voor de gevaccineerden en voor de ongevaccineerden voor dit doel zijn aangepast, is het niet mogelijk te kijken of gevaccineerden en ongevaccineerden verschillen op deze punten. De resultaten staan in onderstaande tabel (de percentages van de antwoordcategorieën “niet belangrijk” en “beetje belangrijk” zijn, om de lengte van de tabel te beperken, niet meegenomen in de tabel).

Het blijkt onder meer dat voor 91,4% (35,1% + 56,3%) van de gevaccineerden die van mening zijn dat vaccinatie ziekte kan voorkomen, dat dat een belangrijke reden was om zich te laten vaccineren. Van de gevaccineerden die van mening zijn dat vaccinatie besmetting van anderen kan helpen voorkomen, geeft 93,1% (45,5% + 47,6%) aan dat dat een belangrijke reden was zich te laten vaccineren.

Van de ongevaccineerden die bang zijn voor mogelijke bijwerkingen meldt 82,3% (27,0% + 55,3%) dat dat een belangrijke reden was om zich (nog) niet te laten vaccineren. Risico’s vanwege lichamelijke gezondheid wordt door een vergelijkbaar percentage genoemd, namelijk 81,3% (29,1% + 52,2%). Van de ongevaccineerden die niet weten op wie ze moeten vertrouwen met betrekking tot de gevaren van corona en werking van de vaccins, meldt 77,8% (31,5% + 46,3%) dat dat een belangrijke reden is zich (nog) niet te laten vaccineren. Van de kleine groep ongevaccineerden voor wie hun geloof vaccineren niet toestaat, meldt 67,6% (20,9% + 46,7%) dat dat een belangrijke reden is zich (nog) niet te laten vaccineren.

Resultaten bruikbaar voor voorlichting bij nieuwe coronavaccinatieprogramma's
De resultaten van het onderzoek zijn zeer bruikbaar voor het opzetten van voorlichting bij nieuwe coronavaccinatieprogramma’s. Denk dan aan welke groepen bij de voorlichting meer aandacht nodig hebben, partijen in de voorlichting betrekken die wel worden vertrouwd, redenen om zich niet te laten vaccineren serieus nemen enz.

Naar aanleiding van de uitkomsten verscheen op 13 juli een interview in het Reformatorisch Dagblad met de onderzoeker Peter van der Velden. Dit interview kunt u hier lezen.

Interesse om het rapport voor het ministerie VWS te lezen? Kijk dan hier.