Online wordt steeds meer nieuws geconsumeerd. Een belangrijke eigenschap van online nieuwsplatformen zijn de online discussie secties waarin lezers met elkaar in gesprek kunnen gaan. Deze bieden mensen van heel verschillende achtergronden en (politieke) overtuigingen de mogelijkheid om met elkaar van gedachten te wisselen. Maar uit onderzoek blijkt dat slechts een klein aandeel (rond de 10%) van de online gebruikers ook echt meedoet aan deze online discussies. Dat komt vaak doordat online discussies als onprettig worden ervaren: online gesprekken lijken mensen uit elkaar te drijven, er is veel onenigheid en onbegrip, en online afzenders lijken ontremd en weinig rekening te houden met anderen.
In een onderzoek uit maart 2024 werd gekeken naar twee kenmerken die mogelijk een effect hebben op de waargenomen polarisatie en ontremming online en daarmee op de bereidheid van mensen om mee te doen aan het gesprek: anonimiteit van de afzender en subjectieve bewoordingen in het online bericht.
Aan de ene kant verwachtten de onderzoekers dat, zonder te letten op de precieze inhoud van het online bericht, anonieme afzenders als meer gepolariseerd en ontremd overkomen dan afzenders die hun identiteit blootgeven. Verder werd verwacht dat berichten waarin een mening als mening wordt gebracht in plaats van als feit als minder gepolariseerd en ontremd overkomen. Met andere woorden, “ik denk dat dat niet klopt” klinkt positiever dan “dat klopt niet”.
Deze verwachtingen werden getest onder 294 respondenten die in een eerdere vragenlijst hadden aangegeven wel eens aan online nieuwsdiscussies mee te doen. Daarmee kon dus het beslissingsproces van echte online deelnemers worden geanalyseerd. De respondenten kregen een viertal online berichten met reacties te lezen over gepolariseerde onderwerpen, zoals de klimaatcrisis en immigratie. In deze online berichten werden anonimiteit van de afzender en subjectiviteit in de bewoordingen afgewisseld.
Er werden geen effecten gevonden van anonimiteit en subjectiviteit op de intentie van respondenten om zelf mee te doen aan de online discussie. Dit leek te komen doordat veel respondenten aangaven dat zij inmiddels geen berichten meer plaatsten bij online nieuwsdiscussies en dus ook niet zouden meedoen aan de discussie in de getoonde online berichten uit de vragenlijst. Verder had anonimiteit van de afzender geen effect op waargenomen polarisatie en ontremming.
Maar voor subjectiviteit werd dit effect wel gevonden. Als online afzenders aangeven dat hun bericht hun eigen subjectieve standpunt vertegenwoordigt, wordt dit bericht door lezers als minder gepolariseerd en ontremd ervaren. Dus: in plaats van met feiten proberen de ander online te overtuigen, kan je beter toegeven dat jouw mening jouw mening is. Daarmee geef je ruimte voor andere meningen en daarmee ruimte voor het gesprek. Tot slot, gebruikten respondenten zelf ook meer subjectieve bewoordingen wanneer werd gevraagd om een reactie op de discussie te schrijven. Dit betekent dat subjectiviteit in een online bericht ook subjectiviteit in reacties bevordert, wat een opwaartse spiraal kan creëren richting een meer constructief online discussieklimaat.
Geschreven door dr. Carla Roos. Het onderzoek is uitgevoerd in samenwerking met dr. Sara Bögels en prof. Emiel Krahmer. De onderzoekers zijn werkzaam bij de Tilburg School of Humanities and Digital sciences, Tilburg University.
